Trong đề thi THPT Quốc gia môn Ngữ văn phần câu hỏi phần Đọc hiểu luôn có câu hỏi về phong bí quyết ngôn ngữ. Đây là 1 dạng bài tập đơn giản tuy nhiên ko cần bạn học sinh nào cũng nắm vững tri thức về những phong bí quyết ngôn ngữ.
Chính vì vậy trong bài viết dưới đây Obtain.vn giới thiệu tới những em học sinh hệ thống tri thức về 6 phong bí quyết ngôn ngữ văn bản, bí quyết phân biệt những phong bí quyết ngôn ngữ, bí quyết khiến câu đọc hiểu, xác định phong bí quyết ngôn ngữ văn bản. Những phong bí quyết ngôn ngữ gồm:
- Phong bí quyết ngôn ngữ hành chính
- Phong bí quyết ngôn ngữ báo chí
- Phong bí quyết ngôn ngữ sinh hoạt
- Phong bí quyết ngôn ngữ nghệ thuật
- Phong bí quyết ngôn ngữ chính luận
- Phong bí quyết ngôn ngữ khoa học
I. Phong bí quyết ngôn ngữ là gì?
Phong bí quyết ngôn ngữ là bí quyết diễn đạt (nói và viết) trong từng hoàn cảnh và người diễn đạt nhất định, là những đặc điểm về bí quyết thức diễn đạt tạo thành kiểu diễn đạt trong 1 văn bản nhất định.
II. Những phong bí quyết ngôn ngữ
Phong bí quyết ngôn ngữ sinh hoạt
a. Khái niệm Ngôn ngữ sinh hoạt:
– Là lời ăn tiếng nói hằng ngày dùng để trao đổi thông tin, ý nghĩ, tình cảm,…đáp ứng nhu cầu của cuộc sống.
– Có 2 dạng tồn tại:
+ Dạng nói
+ Dạng viết: nhật kí, thư từ, truyện trò trên mạng xã hội, tin nhắn điện thoại,…
b. Phong bí quyết ngôn ngữ sinh hoạt:
– Phong bí quyết ngôn ngữ sinh hoạt là phong bí quyết được dùng trong giao tiếp sinh hoạt hàng ngày, thuộc hoàn cảnh giao tiếp ko mang trong mình tính nghi thức. Giao tiếp trên đây thường sở hữu tư bí quyết cá nhân nhằm để trao đổi tư tưởng, tình cảm của mình sở hữu người thân, bạn bè,…
– Đặc thù:
+ Tính cụ thể: Cụ thể về ko gian, thời kì, hoàn cảnh giao tiếp, nhân vật giao tiếp, nội dung và bí quyết thức giao tiếp…
+ Tính cảm xúc: Cảm xúc của người nói mô tả qua giọng điệu, những trợ từ, thán từ, dùng kiểu câu linh hoạt,..
+ Tính cá thể: là những nét riêng về giọng nói, bí quyết nói năng => Qua ấy ta có thể thấy được đặc điểm của người nói về nam nữ, tuổi tác, tính bí quyết, sở thích, nghề nghiệp,…
Trong đề đọc hiểu, trường hợp đề bài trích đoạn hội thoại, có lời đối đáp của những nhân vật, hoặc trích đoạn 1 bức thư, nhật kí, thì chúng ta trả lời văn bản ấy thuộc phong bí quyết ngôn ngữ sinh hoạt nhé.
Phong bí quyết ngôn ngữ nghệ thuật
a. Ngôn ngữ nghệ thuật:
– Là ngôn ngữ chủ yếu dùng trong những tác phẩm văn chương, ko chỉ có chức năng thông tin mà còn thỏa mãn nhu cầu thẩm mĩ của con người. Nó là ngôn ngữ được tổ chức, sắp xếp, lựa chọn, gọt giũa, tinh luyện từ ngôn ngữ thông thường và đạt được giá trị nghệ thuật – thẩm mĩ.
– Chức năng của ngôn ngữ nghệ thuật: chức năng thông tin & chức năng thẩm mĩ.
– Phạm vi dùng:
+ Dùng trong văn bản nghệ thuật: Ngôn ngữ tự động sự (truyện ngắn, tiểu thuyết, phê bình, hồi kí…); Ngôn ngữ trữ tình (ca dao, vè, thơ…); Ngôn ngữ sân khấu (kịch, chèo, tuồng…)
+ Bên cạnh ra ngôn ngữ nghệ thuật còn tồn tại trong văn bản chính luận, báo chí, lời nói hằng ngày…
b. Phong bí quyết ngôn ngữ nghệ thuật:
– Là phong bí quyết được dùng trong sáng tác văn chương
– Đặc thù:
+ Tính hình tượng:
Xây dựng hình tượng chủ yếu bằng những biện pháp tu từ: ẩn dụ, nhân hóa, so sánh, hoán dụ, điệp…
+ Tính truyền cảm: ngôn ngữ của người nói, người viết có khả năng gây cảm xúc, ấn tượng mạnh sở hữu người nghe, người đọc.
+ Tính cá thể: Là dấu ấn riêng của từng người, lặp đi lặp lại nhiều lần qua trang viết, tạo thành phong bí quyết nghệ thuật riêng. Tính cá thể hóa của ngôn ngữ còn mô tả trong lời nói của nhân vật trong tác phẩm.
Như vậy trong đề đọc hiểu, trường hợp thấy trích đoạn nằm trong diện 1 bài thơ, truyện ngắn, tiểu thuyết, tuỳ bút, ca dao,… và những tác phẩm văn học nói chung thì mình đều trả lời thuộc phong bí quyết ngôn ngữ nghệ thực.
Phong bí quyết ngôn ngữ chính luận
a. Ngôn ngữ chính luận:
– Là ngôn ngữ dùng trong những văn bản chính luận hoặc lời nói miệng trong những buổi hội nghị, hội thảo, trò chuyện thời sự,… nhằm trình bày, bình luận, đánh giá những sự kiện, những vấn đề về chính trị, xã hội, văn hóa, tư tưởng,…theo 1 ý kiến chính trị nhất định.
– Có 2 dạng tồn tại: dạng nói & dạng viết.
b. Những phương tiện diễn đạt:
– Về từ ngữ: dùng ngôn ngữ thông thường nhưng có khá nhiều từ ngữ chính trị
– Về ngữ pháp: Câu thường có kết cấu chuẩn mực, sắp sở hữu những suy đoán logic trong 1 hệ thống lập luận. Hợp tác những câu trong văn bản siêu chặt chẽ [Vì thế, Do đó, Tuy… nhưng….]
– Về những biện pháp tu từ: dùng nhiều biện pháp tu từ để nâng cao sức hấp dẫn cho lí lẽ, lập luận.
c. Đặc thù phong bí quyết ngôn ngữ chính luận:
Là phong bí quyết được dùng trong lĩnh vực chính trị xã hội.
– Tính công khai về ý kiến chính trị: Văn bản chính luận cần mô tả rõ ý kiến của người nói/ viết về những vấn đề thời sự trong cuộc sống, ko che giấu, úp mở. Vì vậy, từ ngữ cần được cân nhắc kĩ càng, hạn chế dùng từ ngữ mơ hồ; câu văn nguồn lạc, hạn chế viết câu phức tạp, nhiều ý gây những bí quyết hiểu sai.
– Tính chặt chẽ trong diễn đạt và suy luận: Văn bản chính luận có hệ thống luận điểm, luận cứ, luận chứng rõ ràng, nguồn lạc và dùng từ ngữ hợp tác siêu chặt chẽ: vì thế, bởi vây, do ấy, tuy… nhưng…, để, mà,….
– Tính truyền cảm, thuyết phục: Biểu hiện trên lí lẽ đưa ra, giọng văn hùng hồn, tha thiết, bộc lộ tận tình của người viết.
Bí quyết nhận biết ngôn ngữ chính luận trong đề đọc hiểu :
– Nội dung liên quan tới những sự kiện, những vấn đề về chính trị, xã hội, văn hóa, tư tưởng,…
– Có ý kiến của người nói/ người viết
– Dùng nhiều từ ngữ chính trị
– Được trích dẫn trong những văn bản chính luận trên SGK hoặc lời lời phát biểu của những nguyên thủ quốc gia trong hội nghị, hội thảo, trò chuyện thời sự , …
Phong bí quyết ngôn ngữ khoa học
a. Văn bản khoa học
– Văn bản khoa học gồm 3 loại:
+ Văn bản khoa họ chuyên sâu: dùng để giao tiếp giữa những người khiến công việc nghiên cứu trong những ngành khoa học [chuyên khảo, luận án, luận văn, tiểu luận,…]
+ Văn bản khoa họ và giáo khoa: giáo trình, sách giáo khoa, thiết kế bài dạy,… Nội dung được trình bày từ thấp tới cao, dễ tới khó, khái quát tới cụ thể, có lí thuyết và bài tập đi kèm,…
+ Văn bản khoa học phổ cập: báo, sách phổ thông} khoa học kĩ thuật… nhằm phổ thông} nhiều tri thức khoa học cho mọi người, ko phân biệt trình độ -> viết dễ hiểu, hấp dẫn.
– Ngôn ngữ Khoa học: là ngôn ngữ được dùng trong giao tiếp thuộc lĩnh vực khoa học, tiêu biểu là những văn bản khoa học.
Tồn tại trên 2 dạng: nói [bài giảng, nói chuyện khoa học,…] & viết [giáo án, sách, vở,…]
b. Đặc thù phong bí quyết ngôn ngữ khoa học:
– Tính khái quát, trừu tượng :
+ Ngôn ngữ khoa học dùng nhiều thuật ngữ khoa học: từ chuyên môn dùng trong từng ngành khoa học và chỉ dùng để thể hiện khái niệm khoa học.
+ Kết cấu văn bản: mang trong mình tính khái quát (những luận điểm khoa học trình bày từ lớn tới bé, từ cao tới thấp, từ khái quát tới cụ thể)
– Tính lí trí, logic:
+ Từ ngữ: chỉ dùng sở hữu 1 nghĩa, ko dùng những biện pháp tu từ.
+ Câu văn: chặt chẽ, nguồn lạc, là 1 đơn vị thông tin, cú pháp chuẩn.
+ Kết cấu văn bản: Câu văn hợp tác chặt chẽ và nguồn lạc. Cả văn bản mô tả 1 lập luận logic.
– Tính khách quan, phi cá thể:
+ Câu văn trong văn bản khoa học: có sắc thái trung hòa, ít cảm xúc
+ Khoa học có tính khái quát cao nên ít có những biểu đạt có tính chất cá nhân
Nhận biết : dựa vào những đặc điểm về nội dung, từ ngữ, câu văn, bí quyết trình bày,…
Phong bí quyết ngôn ngữ báo chí
a. Ngôn ngữ báo chí:
– Là ngôn ngữ dùng để thông tin tin tức thời sự trong nước và quốc tế, phản ánh chính kiến của tờ báo và dư luận quần chúng, nhằm liên quan sự tiến bộ của XH. Tồn tại trên 2 dạng: nói [thuyết minh, phỏng vấn miệng trong các buổi phát thanh/ truyền hình…] & viết [ báo viết ]
– Ngôn ngữ báo chí được dùng trên những thể loại tiêu biểu là bản tin, phóng sự, tiểu phẩm,… Bên cạnh ra còn có quảng bá, bình luận thời sự, thư bạn đọc,… Từng thể loại có đề nghị riêng về dùng ngôn ngữ.
b. Những phương tiện diễn đạt:
– Về từ vựng: dùng những lớp từ siêu phong phú, từng thể loại có 1 lớp từ vựng đặc thù.
– Về ngữ pháp: Câu văn đa dạng nhưng thường ngắn gọn, sáng sủa, nguồn lạc.
– Về những biện pháp tu từ: Dùng nhiều biện pháp tu từ để nâng cao hiệu quả diễn đạt.
c. Đặc thù của phong bí quyết ngôn ngữ báo chí:
– Tính thông tin thời sự: Thông tin nóng hổi, chính xác về địa điểm, thời kì, nhân vật, sự kiện,…
– Tính ngắn gọn: Lời văn ngắn gọn nhưng lượng thông tin cao [ bản tin, tin vắn, quảng cáo,…]. Phóng sự thường dài hơn nhưng cũng ko quá 3 trang báo và thường có tóm tắt, in đậm đầu bài báo để dẫn dắt.
– Tính sinh động, hấp dẫn: Những dùng từ, đặt câu, đặt tiêu đề cần kích thích sự tò mò của người đọc.
– Nhận biết :
+ Văn bản báo chí siêu dễ nhận biết lúc đề bài trích dẫn 1 bản tin trên báo, và ghi rõ nguồn bài viết ( trên báo nào? ngày nào?)
+ Nhận biết bản tin và phóng sự : có thời kì, sự kiện, nhân vật, những thông tin trong văn bản có tính thời sự
Phong bí quyết ngôn ngữ hành chính
a. Văn bản hành chính & Ngôn ngữ hành chính:
– Văn bản hành chính là văn bản được dùng trong giao tiếp thuộc lĩnh vực hành chính. Đấy là giao tiếp giữa Nhà nước sở hữu nhân dân, giữa nhân dân sở hữu cơ quan Nhà nước, giữa cơ quan sở hữu cơ quan, giữa nước này và nước khác trên cơ sở pháp lí [thông tư, nghị định, đơn từ, báo cáo, hóa đơn, hợp đồng…]
– Ngôn ngữ hành chính là ngôn ngữ được dùng trong những văn bản hành chính. Đặc điểm:
+ Bí quyết trình bày: thường có khuôn mẫu nhất định
+ Về từ ngữ: dùng lớp từ hành chính sở hữu tần số cao
+ Về kiểu câu: câu thường dài, gồm nhiều ý, từng ý quan yếu thường được tách ra, xuống dòng, viết hoa đầu dòng.
b. Đặc thù phong bí quyết ngôn ngữ hành chính:
– Tính khuôn mẫu : từng văn bản hành chính đều tuân thủ 1 khuôn mẫu nhất định
– Tính minh xác: Ko dùng phép tu từ, lối biểu đạt hàm ý hoặc mơ hồ về nghĩa. Ko tùy thuộc} tiện xóa bỏ, thay đổi đổi, sửa chữa nội dung. Đảm bảo chính xác từng dấu câu, chữ kí, thời kì. Gồm nhiều chương, phần để tiện theo dõi
– Tính công vụ: Ko dùng từ ngữ thể hiện quan hệ, tình cảm cá nhân [ nếu có cũng chỉ mang tính ước lệ: kính mong, kính gửi, trân trọng cảm ơn,…]. Dùng lớp từ toàn dân, ko dùng từ địa phương, khẩu ngữ,…
Thí dụ: Đơn xin nghỉ học, Hợp đồng thuê nhà, ….
Nhận biết văn bản hành chính siêu đơn giản : chỉ cần bám sát 2 dấu hiệu mở đầu và kết thúc
+ Có phần tiêu ngữ ( Cùng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam) trên đầu văn bản
+ Có chữ kí hoặc dấu đỏ của những cơ quan chức năng trên cuối văn bản
Bên cạnh ra, văn bản hành chính còn có nhiều dấu hiệu khác để chúng ta có thể nhận biết 1 bí quyết dễ dàng.
BẢNG TỔNG HỢP CÁC PHONG CÁCH NGÔN NGỮ
STT
Phong cách ngôn ngữ
Khái niệm
Đặc trưng
Phân loại
1
Sinh hoạt
Là phong bí quyết được dùng trong giao tiếp sinh hoạt hàng ngày, thuộc hoàn cảnh giao tiếp ko mang trong mình tính nghi thức
+ Tính cụ thể: Cụ thể về ko gian, thời kì, hoàn cảnh giao tiếp, nhân vật giao tiếp, nội dung và bí quyết thức giao tiếp…
+ Tính cảm xúc: Cảm xúc của người nói mô tả qua giọng điệu, những trợ từ, thán từ, dùng kiểu câu linh hoạt,..
+ Tính cá thể: là những nét riêng về giọng nói, bí quyết nói năng => Qua ấy ta có thể thấy được đặc điểm của người nói về nam nữ, tuổi tác, tính bí quyết, sở thích, nghề nghiệp,…
– Dạng nói
– Dạng viết: nhật kí, thư từ, truyện trò trên mạng xã hội, tin nhắn điện thoại,…
2
Nghệ thuật
Là phong bí quyết được dùng trong sáng tác văn chương
+ Tính hình tượng: Xây dựng hình tượng chủ yếu bằng những biện pháp tu từ: ẩn dụ, nhân hóa, so sánh, hoán dụ, điệp…
+ Tính truyền cảm: ngôn ngữ của người nói, người viết có khả năng gây cảm xúc, ấn tượng mạnh sở hữu người nghe, người đọc.
+ Tính cá thể: Là dấu ấn riêng của từng người, lặp đi lặp lại nhiều lần qua trang viết, tạo thành phong bí quyết nghệ thuật riêng. Tính cá thể hóa của ngôn ngữ còn mô tả trong lời nói của nhân vật trong tác phẩm.
– Dạng nói
– Dạng viết
3
Chính luận
Là ngôn ngữ dùng trong những văn bản chính luận hoặc lời nói miệng trong những buổi hội nghị, hội thảo, trò chuyện thời sự,… nhằm trình bày, bình luận, đánh giá những sự kiện, những vấn đề về chính trị, xã hội, văn hóa, tư tưởng,… theo 1 ý kiến chính trị nhất định
– Tính công khai về ý kiến chính trị: Văn bản chính luận cần mô tả rõ ý kiến của người nói/ viết về những vấn đề thời sự trong cuộc sống, ko che giấu, úp mở
– Tính chặt chẽ trong diễn đạt và suy luận: Văn bản chính luận có hệ thống luận điểm, luận cứ, luận chứng rõ ràng, nguồn lạc và dùng từ ngữ hợp tác siêu chặt chẽ
– Tính truyền cảm, thuyết phục: Biểu hiện trên lí lẽ đưa ra, giọng văn hùng hồn, tha thiết, bộc lộ tận tình của người viết
– Dạng nói
– Dạng viết
4
Khoa học
Là ngôn ngữ được dùng trong giao tiếp thuộc lịnh vực khoa học, tiêu biểu là trong những văn bản khoa học
– Tính khái quát, trừu tượng: dùng nhiều thuật ngữ khoa học, kết cấu văn bản mang trong mình tính khái quát
– Tính lí trí, logic: chỉ dùng sở hữu 1 nghĩa, ko dùng những biện pháp tu từ, chặt chẽ, nguồn lạc, là 1 đơn vị thông tin, cú pháp chuẩn,
– Tính khách quan, phi cá thể: Câu văn trong văn bản khoa học: có sắc thái trung hòa, ít cảm xúc, khoa học có tính khái quát cao nên ít có những biểu đạt có tính chất cá nhân
– Dạng viết: dùng từ ngữ khoa học và những kí hiệu, công thức, sơ đồ…
– Dạng nói: đề nghị cao về phát âm, diễn đạt trên cơ sở 1 đề cương
5
Bố́o chí
Là khuôn mẫu thích hợp để xây dựng lớp văn bản mô tả vai của người tham dự giao tiếp trong lĩnh vực báo chí
– Tính chiến đấu, thuyết phục, giáo dục: Báo chí đóng vai trò hết sức quan yếu trong đời sống xã hội.
– Tính thông tin thời sự: Thông tin nóng hổi, chính xác về địa điểm, thời kì, nhân vật, sự kiện,…- Tính ngắn gọn: Lời văn ngắn gọn nhưng lượng thông tin cao [ bản tin, tin vắn, quảng cáo,…]. Phóng sự thường dài hơn nhưng cũng ko quá 3 trang báo và thường có tóm tắt, in đậm đầu bài báo để dẫn dắt.- Tính sinh động, hấp dẫn: Những dùng từ, đặt câu, đặt tiêu đề cần kích thích sự tò mò của người đọc.
– Dạng viết: bài báo, mẩu tin, mẩu quảng bá…- Dạng nói: bản tin hàng ngày, quảng bá, thông tin…
6
Hành chính
Ngôn ngữ hành chính là ngôn ngữ dùng trong những văn bản hành chính để giao tiếp trong phạm vi những cơ quan Nhà nước hay những tổ chức chính trị, xã hội (gọi chung là cơ quan), hoặc giữa cơ quan sở hữu người dân và giữa người dân sở hữu cơ quan, hay giữa những người dân sở hữu nhau trên cơ sở pháp lí.
– Tính khuôn mẫu : từng văn bản hành chính đều tuân thủ 1 khuôn mẫu nhất định
– Tính minh xác: Ko dùng phép tu từ, lối biểu đạt hàm ý hoặc mơ hồ về nghĩa. Ko tùy thuộc} tiện xóa bỏ, thay đổi đổi, sửa chữa nội dung. Đảm bảo chính xác từng dấu câu, chữ kí, thời kì. Gồm nhiều chương, phần để tiện theo dõi
– Tính công vụ: Ko dùng từ ngữ thể hiện quan hệ, tình cảm cá nhân [ nếu có cũng chỉ mang tính ước lệ: kính mong, kính gửi, trân trọng cảm ơn,…]. Dùng lớp từ toàn dân, ko dùng từ địa phương, khẩu ngữ,…
– Dạng viết: dùng trong những văn bản hành chính.
III. Sơ đồ tư duy phong bí quyết ngôn ngữ
IV. Bí quyết nhận biết phong bí quyết ngôn ngữ
1. Phong bí quyết ngôn ngữ sinh hoạt
Notice: Trong đề đọc hiểu, trường hợp đề bài trích đoạn hội thoại, có lời đối đáp của những nhân vật, hoặc trích đoạn 1 bức thư, nhật kí, thì văn bản ấy thuộc phong bí quyết ngôn ngữ sinh hoạt nhé.
2. Phong bí quyết ngôn ngữ nghệ thuật
Notice: Trong đề đọc hiểu, trường hợp thấy trích đoạn nằm trong diện 1 bài thơ, truyện ngắn, tiểu thuyết, tùy thuộc} bút, ca dao,… và những tác phẩm văn học nói chung thì mình đều trả lời thuộc phong bí quyết ngôn ngữ nghệ thực.
3. Phong bí quyết ngôn ngữ chính luận
Notice: Được trích dẫn trong những văn bản chính luận trên SGK hoặc lời lời phát biểu của những nguyên thủ quốc gia trong hội nghị, hội thảo, trò chuyện thời sự , …
4. Phong cách ngôn ngữ khoa học
Ngôn ngữ KH: Là ngôn ngữ được dùng trong giao tiếp thuộc lĩnh vực khoa học, tiêu biểu là những văn bản khoa học (VBKH)
5. Ngôn ngữ báo chí
Notice: Các chài có trı́ch dẫn nguồn cháo
6. Phong cách ngôn ngữ hành chı́nh
Notice: Các mẫu đơn xin phép, có tiêu đề, biểu ngữ.. (đơn xin nghı̉ hoc, đơn khiếu nai..)
