Sáng kiến kinh nghiệm “1 số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học” đưa ra những biện pháp để học sinh tiểu học yêu thích học hát những bài dân ca. Đồng thời, giúp những em nhận ra những giá trị văn hóa lớn lớn, tìm hiểu sâu hơn, nâng cao cường vốn hiểu biết về kho tàng dân ca Việt Nam.
Tài liệu được tổng hợp từ những thầy cô giáo, những cán bộ quản lý giàu kinh nghiệm và sáng tạo. Hello vọng, tài liệu sẽ mang trong mình tới cho quý vị những kinh nghiệm về giảng dạy cũng như quản lý thực bổ ích. Sau đây là nội dung chi tiết mời quý thầy cô cùng tham khảo.
Sáng kiến kinh nghiệm: 1 số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học
I. PHẦN MỞ ĐẦU
I.1. Nguyên nhân chọn đề tài
Trong kho tàng âm nhạc dân gian của nước ta, dân ca được xem là di sản văn hóa của dân tộc. Là quốc gia của 1 cùng đồng có 54 dân tộc anh em chung sống, từng dân tộc đều có đặc điểm địa lý, khí hậu, điều kiện, hoàn cảnh sống khác nhau. Điều ấy đã sản sinh ra những bài dân ca mang trong mình hương sắc riêng, tô điểm thêm cho kho tàng dân ca Việt Nam. Dòng hay, mẫu đẹp, mẫu tinh túy của dân ca đã được nhân dân ta chắt lọc, mài dũa, lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Dân ca đã gắn bó có cuộc sống con người, đi vào đời sống tinh thần, tham dự vào những sinh hoạt văn hóa, lao động hàng ngày của từng người dân lao động.
Ngay từ thuở ấu thơ, từng trẻ em trong cùng đồng dân tộc Việt đã được tắm mình trong những âm điệu ngọt ngào, thiết tha của những câu hát ru. Những làn điệu dân ca tiêu biểu, đặc sắc của từng vùng miền đã làm cho rung động tâm hồn từng người dân Việt. Cho tới ngày nay, những di sản nghệ thuật quý báu đấy vẫn là những nguồn sữa dinh dưỡng để bồi bổ, nuôi dưỡng tâm hồn cho từng con người, nhất là trong bối cảnh của thời kì hội nhập và toàn cầu hóa, lúc mà sự giao thoa và tiếp biến những giá trị văn hóa nói chung và văn hóa dân gian nói riêng đã tạo nên những trào lưu new trong xã hội, và cũng tạo nên những liên quan ko ít tới sự hình thành và phát triển thành những nét tâm lý, tính phương pháp của thế hệ trẻ.
Hát dân ca là 1 trong những tinh hoa văn hóa của dân tộc Việt Nam, đã và đang được gìn giữ, phát triển thành. Đối có giáo dục, những bài hát dân ca đã được đưa vào trong chương trình học của những bậc học. Tuy nhiên, trong chương trình môn Âm nhạc của bậc Tiểu học thì những bài hát dân ca còn siêu ít. Do vậy sự hiểu biết của những em học sinh Tiểu học về dân ca chưa thực sự sâu rộng. Mặt khác sự xâm nhập tràn lan của những dòng nhạc tiên tiến, nhạc tiêu khiển đã làm cho cho những em ít chú ý tới việc lưu giữ những làn điệu dân ca riêng của quê hương mình.
Trong những 5 qua, cùng có phong trào thi đua “Xây dựng Trường học thân thiện – Học sinh hăng hái”, Nhà trường và Phòng giáo dục & ĐT huyện …………đã tổ chức nhiều Hội thi học sinh Tiểu học hát dân ca. Thông qua hội thi nhằm phát triển thành phong trào hát dân ca trong những trường tiểu học. Tuy nhiên để phong trào ấy mãi được duy trì như phần tiêu đã định thì đòi hỏi nhà trường và giáo viên nhu cầu những hoạt động thường xuyên hơn, hăng hái hơn. Vì vậy, là 1 giáo viên Âm nhạc, tôi luôn trăn trở và đặt cho mình câu hỏi: Buộc phải làm cho gì, và làm cho như thế nào để duy trì và phát triển thành được phong trào hát dân ca trong trường Tiểu học, học sinh đam mê tìm hiểu, yêu thích học hát những bài dân ca? Từ thực tế học tập của học sinh và trải qua 5 quản lý giảng dạy, trao đổi có đồng nghiệp cũng như nghiên cứu trên những tài liệu, phương tiện thông tin đại chúng, tôi mạnh dạn đưa ra 1 số kinh nghiệm trao đổi có mong muốn định hướng thị hiếu thưởng thức âm nhạc cho học sinh, đồng thời góp phần lưu giữ, bảo tồn giá trị văn học cổ điển của dân tộc, giúp cho hầu hết học sinh Tiểu học yêu thích học hát, hát hay, hát đúng những bài dân ca, góp phần bảo tồn và phát huy được những giá trị văn hóa lớn lớn của dân tộc, thông qua đề tài: “1 số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học”.
I. 2. Phần tiêu, nhiệm vụ của đề tài
Phần tiêu
Đưa ra những biện pháp để học sinh Tiểu học yêu thích học hát những bài dân ca. Đồng thời, giúp những em nhận ra những giá trị văn hóa lớn lớn, tìm hiểu sâu hơn, nâng cao cường vốn hiểu biết về kho tàng dân ca Việt Nam, từ ấy những em thêm trân trọng, yêu quý và biết lưu giữ những điệu hồn của dân tộc Việt.
Nhiệm vụ
Thực hành những giải pháp trong đề tài nhằm tạo được tâm lí thoải mái, hào hứng, ý thức học tập phải chăng từng lúc tới tiết Âm nhạc có nội dung học hát những bài hát dân ca, đồng thời kích thích tiềm năng nghệ thuật, kĩ năng sáng tạo, phát triển thành khả năng cảm thụ âm nhạc, góp phần học phải chăng những môn học khác.
I.3. Đối tượng nghiên cứu
Học sinh trường Tiểu học Krông Ana, 5 học 20…- 20…
I. 4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Phần dạy – học hát những bài hát dân ca trong chương trình Âm nhạc Tiểu học.
I.5. Phương pháp nghiên cứu
– Thu thập những tài liệu về dạy hát dân ca cho học sinh phổ thông.
– Phương pháp trải nghiệm thực tế: Vận dụng những kinh nghiệm của cá nhân vào những tiết dạy hát dân ca tại trường.
– Phương pháp phân tách, tổng hợp: Trao đổi có đồng nghiệp về những kết quả thu được, điều chỉnh cho thích hợp có thực tế dạy học tại nhà trường.
– Phương pháp xem sư phạm
– Phương pháp so sánh
– Khảo sát trình độ học sinh
II. PHẦN NỘI DUNG
II.1. Cơ sở lý luận
Học sinh Tiểu học tại lứa tuổi từ 6 tới 11, đây là lứa tuổi siêu nhạy cảm có Âm nhạc. Sở hữu nhận thức của học sinh tiểu học thì hát dân ca chiếm vùng quan yếu trong nghệ thuật âm nhạc. Âm nhạc dân gian giúp những em hướng tới mẫu “Chân – Thiện – Mỹ”. Việc đưa dân ca vào trường học ko chỉ đơn giản là dạy dân ca, hát dân ca mà quan yếu là giúp học sinh nhận ra được những giá trị lớn lớn của dân ca, từ ấy những em biết trân trọng, yêu quý, biết lưu giữ điệu hồn dân tộc, góp phần giáo dục những em phát triển thành những người phát triển thành toàn diện. Bên cạnh ra, còn giúp những em có tâm hồn phong phú và bớt mệt mỏi sau những giờ học căng thẳng.
Trong chương trình Âm nhạc tại Tiểu học, Học hát là nội dung trọng tâm, được thực hành từ lớp 1 tới lớp 5, đây cũng là phân môn học sinh yêu thích nhất. Phân môn Học hát có cha dạng bài là: Bài hát thiếu nhi Việt Nam, dân ca và những bài hát nước bên cạnh. Việc dạy hát dân ca cho học sinh tiểu học là siêu khó so có dạy những bài hát thiếu nhi trong chương trình sách giáo khoa. Bởi từng bài dân ca trong chương trình đều gắn liền có đời sống sinh hoạt, những cổ điển văn hóa phải chăng đẹp của 1 vùng, hoặc của đặc thù riêng 1 dân tộc, có phương pháp nói, phương pháp diễn đạt khác nhau giữa vùng này có vùng khác, từ thực tiễn ấy đã phát triển thành động cơ để tôi tìm tòi khám phá, thử nghiệm bằng kinh nghiệm và năng lực nghiệp vụ của mình để tìm ra kinh nghiệm sư phạm, những phương pháp dạy học thích hợp có đặc thù của dạy hát dân ca, giúp những em nhanh tiếp cận có văn hóa âm nhạc dân gian, nhẹ nhàng và hiệu quả hơn.
II.2. Thực trạng
a. Thuận tiện – khó khăn
* Thuận tiện:
Từ nhiều 5 nay, Bộ giáo dục đã đưa chương trình dạy dân ca vào những trường học phổ thông từ cấp học Mầm non có nhiều hình thức đa dạng, phong phú. Do vậy, học sinh sớm được làm cho quen có những bài hát dân ca, nên lúc bước sang Tiểu học, nội dung học hát này ko còn lạ đối có những em. Theo ấy, những điệu hò man mát xa khơi, những tiếng ru vời vợi trưa hè, những bài ca thấm đẫm tình đất, tình người…đã trở nên quen thuộc đối có nhiều học sinh, góp phần nuôi dưỡng tâm hồn, hình thành nhân phương pháp những em ngay từ bé.
* Khó khăn:
Theo cấu trúc chương trình bộ môn âm nhạc tại cấp tiểu học từng lớp có 12 bài hát chính khóa và 6 bài hát học thêm tự động chọn. Sở hữu thời lượng khiêm tốn ấy, siêu khó để giúp học sinh tìm hiểu được sâu về loại hình văn hóa nghệ thuật này. Hơn nữa cơ sở vật chất chuyên dụng cho cho giảng dạy dân ca còn nhiều thiếu thốn: phòng dạy môn Âm nhạc vẫn còn chung có phòng học những môn học khác, chưa có trang thiết bị tranh ảnh, tư liệu, những nhạc cụ dân tộc…chưa dùng phương pháp diễn xướng dân ca (lí do ko đủ thời kì trong 1 tiết dạy chỉ 35- 40 phút, thiếu ko gian biểu diễn….)
1 số CMHS còn chưa chú ý tới việc học Âm nhạc của con mình.
b. Thành công – hạn chế
* Thành công
Đa số HS đều hào hứng và yêu thích những bài hát dân ca lúc được học.
Bước đầu học sinh được tìm hiểu sâu hơn về kho tàng dân ca Việt Nam.
Những em đã biết trân trọng, yêu quý, biết lưu giữ những giá trị văn hóa của dân tộc.
Tham dự những cuộc thi Hát dân ca những cấp đạt giải cao.
* Hạn chế
– Khả năng tiếp thu và ý thức học tập của 1 số em còn hạn chế.
– 1 số em chưa tự tín, chưa mạnh dạn lúc học hát.
– 1 số bậc cha mẹ học sinh chưa chú ý nhắc nhở con em mình học tập, cũng như chuẩn bị chưa toàn bộ về sách giáo khoa, đồ dùng học tập môn Âm nhạc.
c. Mặt mạnh – mặt yếu
* Mặt mạnh
Những nốt nhạc luyến láy, những giai điệu du dương của dân ca tạo nên âm thanh lôi cuốn dễ đi vào lòng người, nên học sinh siêu thích nghe, thích hát và thuộc siêu nhanh những bài hát dân ca.
* Mặt yếu
Những bài hát dân ca còn mang trong mình tính chất vùng miền, lúc dạy hát học sinh chưa hiểu hết về tập quán sinh hoạt lúc sáng tác bài dân ca của từng vùng khác nhau trên mọi miền đất nước.
Vốn tri thức sơ đẳng về dân ca Việt Nam nói chung của những em siêu hạn chế.
d. Những nguyên nhân, khía cạnh tác động
* Nguyên nhân của thành công
– Được sự chú ý của những cấp Lãnh đạo và Nhà trường đã tạo điều kiện tương đối toàn bộ về cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học môn Âm nhạc như đàn Organ, 1 số nhạc cụ gõ đệm.
– Đa số học sinh ngoan, yêu thích học môn Âm nhạc
– Có sự viện trợ hết lòng của những đồng nghiệp trong việc góp ý về phương pháp, hình thức tổ chức dạy học giúp học sinh tiến bộ.
– Bản thân luôn nghiên cứu tham khảo tài liệu, tìm tòi sáng tạo và học hỏi kinh nghiệm để lựa chọn, đưa ra những phương pháp giảng dạy thích hợp có từng đối tượng học sinh nhằm nâng cao tri thức về dân ca cũng như phương pháp dạy hát dân ca.
* Nguyên nhân của hạn chế
CSVC chưa đáp ứng toàn bộ những bắc buộc cần thiết để dạy dân ca như: Thiếu những nhạc cụ dân tộc, tranh ảnh minh họa…. Vì theo TS Trần Quốc Việt – Trưởng môn Âm nhạc, trường Cao đẳng sư phạm Hà Nội nói: “Đi kèm có việc dạy hát dân ca, cần giới thiệu cả những nhạc cụ dân tộc thích hợp có từng vùng miền, hạn chế lệ thuộc quá nhiều vào nhạc khí phương tây”. Hơn nữa ko gian để biểu diễn những bài hát dân ca trong những tiết học cũng chưa được đáp ứng.
Thiếu tài liệu, tư liệu về dạy hát dân ca tại trường Tiểu học (chủ yếu là giáo viên tự động sưu tầm và chọn lọc trong quy trình giảng dạy)
e. Phân tách, đánh giá những vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra
Khả năng tiếp thu Âm nhạc của học sinh Tiểu học có sự phát triển thành rõ rệt từ lớp 1 tới lớp 5. Thí dụ học sinh lớp 1, 2 có trí nhớ còn hạn chế, những em khó học thuộc những bài hát có lời ca tương đối dài hoặc có nhiều lời ca. Nhưng tới lớp 4, 5, khả năng ghi nhớ của học sinh đã được nâng cao hơn so có giai đoạn trước.
Biểu đạt về năng lực âm nhạc của học sinh cũng khác biệt, từng lớp thường có cả những em học khá nhiều năm kinh nghiệm, trung bình và học yếu. Cũng có những học sinh có năng khiếu tại mặt này nhưng lại yếu tại mặt khác, thí dụ: hát đúng về cao độ thì lại chưa vững về trường độ, có khả năng gõ đệm phải chăng nhưng lại yếu về vận động theo nhạc… Đa số học sinh có khả năng hát hài hòa những hoạt động khác như: vận động theo nhạc, gõ đệm, tham dự trò chơi… Hứng thú, sở thích âm nhạc của học sinh ko hoàn toàn giống nhau, cảm nhận thẩm mĩ âm nhạc của những em cũng khác biệt.
Thực tế hiện nay, trong giảng dạy bộ môn âm nhạc của Tiểu học, chương trình học dân ca còn tại mức “khiêm tốn”: khối lớp 1,2,3 từng lớp có 12 bài chính khóa và 6 bài học thêm tự động chọn, khối 4,5 từng lớp có 10 bài chính khóa và 6 bài học thêm tự động chọn. Sở hữu thời lượng khiêm tốn ấy, dù học sinh thực sự yêu âm nhạc dân tộc mong muốn biết nhiều bài hát dân ca khó thành hiện thực, mặt khác do số tiết âm nhạc ko nhiều và thời lượng cho 1 tiết học cũng hạn chế (35 – 40 phút /1 tiết/1 tuần), nên việc giáo dục dân ca cho học sinh khó có thể đi vào chiều sâu.
Về sách giáo khoa hiện hành, học sinh Tiểu học được học 55 bài hát, trong ấy có 11 bài dân ca, ấy là:
– Quê hương tươi đẹp (dân ca Nùng)
– Lícây xanh (dân ca Nam Bộ)
– Xoè hoa (dân ca Thái)
– Bắc kim thang (dân ca Nam Bộ)
– Gà gáy (dân ca Cống)
– Ngày mùa vui (dân ca Thái)
– Bạn ơi lắng nghe (dân ca Cha na)
– Cò lả (dân ca đồng bằng Bắc Bộ)
– Chim sáo (dân ca Khmer)
– Màu sắc xanh quê hương (dân ca Khmer)
– Hát mừng (dân ca Hrê)
Để việc dạy và học dân ca trong trường phổ thông phát huy hiệu quả, cần diễn xướng như 1 phương pháp dạy. Tuy nhiên hiện nay, việc dạy chay vẫn là hiện tượng phổ thông} tại những trường học: lên lớp tập thể, học thuộc lời, hát đúng giai điệu là xong, ít giáo viên dùng phương pháp diễn xướng (vì ko có thời kì cho những hoạt động này). Phần lớn giáo viên dạy theo sách giáo khoa, kết quả ngừng lại tại việc thuộc lòng lời bài hát, làn điệu, tiết học nhạc khô cứng. Mặt khác, dân ca liên quan tới môi trường diễn xướng như: cây đa, bến nước, sân đình, đời sống sinh hoạt xã hội thường ngày của đồng bào những dân tộc, những vùng miền…những trang phục cho việc biểu diễn những bài hát dân ca chưa được thực hành thường xuyên.
Để thực hành nhiệm vụ đổi new phương pháp dạy học Âm nhạc. 5 20… Sở GD&ĐT Tỉnh Đắk Lắk đã tập huấn và đưa vào giảng dạy những bài hát dân ca của địa phương có số lượng 1 tiết trên 1 học kì. Tuy số lượng còn ít ỏi nhưng cũng đã góp phần làm cho phong phú nguồn tư liệu về dân ca địa phương, nâng cao chất lượng giáo dục Âm nhạc và giáo dục văn hóa trong trường học.
II.3. Giải pháp, biện pháp
a. Phần tiêu của giải pháp, biện pháp
Những giải pháp, biện pháp được nêu trong đề tài nhằm tổng kết những phương pháp, kĩ năng thu được từ thực tiễn giảng dạy. Mặt khác nhằm trao đổi có những giáo viên dạy Âm nhạc về việc vận dụng những phương pháp vào trong giảng dạy giúp học sinh nhận ra được những giá trị lớn lớn của dân ca, từ ấy những em biết trân trọng, yêu quý, biết lưu giữ những nét văn hóa của dân tộc, đồng thời giúp học sinh biết được những phong tục tập quán trên mọi miền đất nước qua ấy những em có thể học phải chăng những môn học khác.
b. Nội dung và phương pháp thức thực hành giải pháp, biện pháp
Quy trình dạy hát 1 bài hát dân ca cũng giống có việc dạy hát những bài hát thiếu nhi và những bài hát nước bên cạnh (gồm 2 tiết: Tiết dạy bài hát new và tiết ôn tập), nhưng kĩ thuật dạy hát dân ca có nhiều khác biệt. Sự khác biệt này new tạo nên những phong phương pháp, màu sắc sắc riêng của dân ca. Sau đây là 1 số kinh nghiệm mà tôi đã vận dụng trong thực tế giảng dạy của mình:
Đối có tiết dạy bài hát dân ca
* Giới thiệu bài hát
Bước giới thiệu bài hát, tôi thường dùng bản đồ để giới thiệu vùng địa lí nơi mà bài hát dân ca được ra đời, dùng tranh ảnh để giới thiệu về những nét sinh hoạt văn hoá, sinh hoạt cùng đồng, về phong cảnh những vùng miền, xuất xứ và nét đặc thù của bài dân ca sắp học (như thang âm, những từ đệm, trang phục, những động tác múa…) sao cho thích hợp có sự tiếp thu của học sinh, bên cạnh ra tôi còn giới thiệu sơ lược về 1 số nhạc cụ dân tộc của vùng miền ấy, tiếp tục tôi gọi 1 – 2 học sinh lên chỉ vùng trên bản đồ để nhận biết. Bước này siêu hấp dẫn học sinh và mang trong mình lại cho những em nhiều tri thức bổ ích, giúp học sinh hiểu sâu hơn về xuất xứ bài hát, là dân ca của vùng nào, vùng dân ca ấy tại vùng nào trên bản đồ đất nước Việt Nam. Trên cơ sở ấy những em tuy ko được đi thăm quan nhưng cũng có thể hiểu biết sơ lược về vùng đất ấy. Từng dân tộc có 1 nền văn hoá riêng, những vùng dân ca nằm khắp đất nước nhưng từng 1 bài dân ca có những nét đẹp riêng. Việc dùng bản đồ nhằm lôi kéo sự chú ý tò mò ham hiểu biết của học sinh. ko những thế nó còn tạo cho giờ dạy thêm phong phú và dùng đồ dùng đạt hiệu quả.
VD: Dạy tiết 19 (Lớp 5) – Học hát: Bài “Hát mừng” dân ca Hrê (Tây Nguyên).
Trong phần giới thiệu bài hát, tôi treo bản đồ và bắc buộc học sinh lên chỉ vùng Tây Nguyên và nêu những hiểu biết của mình về dân tộc Hrê và những nét đặc thù riêng của vùng đất này (giả dụ biết). Tiếp theo tôi phân phối 1 số tri thức về Tây Nguyên như: Có nhiều lễ hội của đồng bào những dân tộc (như Lễ hội mừng lúa new, cúng bến nước…lúc làm cho lễ thường dùng những nhạc cụ như cồng, chiêng…và giới thiệu trang phục của dân tộc Hrê qua hình ảnh).
* Nghe hát mẫu
Đối có học sinh Tiểu học thì việc nghe hát mẫu hài hòa động tác minh họa kèm
theo, sẽ làm cho cho HS cảm nhận toàn bộ, trọn vẹn được tình cảm của bài dân ca ấy mang trong mình lại và HS sẽ thấy thích thú hơn, mong muốn được học hát hơn. Vì vậy lúc cho HS nghe bài hát mẫu, tôi thường sưu tầm những băng đĩa có hình ảnh để học sinh vừa được nghe giai điệu bài dân ca, vừa được xem những động tác biểu diễn, giúp những em hiểu kĩ hơn về trang phục và động tác múa hát đặc thù của từng vùng miền. Qua ấy, lúc dạy những em trình bày bài hát hài hòa vận động, những em đã phần nào nắm được những động tác múa hát đặc thù của bài dân ca mình trình bày. Tuy nhiên, để thay đổi đổi ko khí cho những tiết học, lúc hát mẫu – tôi cũng thường tự động trình bày bài hát dân ca hài hòa có 1 số động tác biểu diễn đơn giản hoặc dùng nhạc cụ gõ đệm của dân tộc như: Tune mortgage, thanh phách…tôi xem thấy HS siêu chăm chú lúc nghe bài hát
VD: Dạy tiết 12 (Lớp 4) – Học hát: Bài “Cò lả” dân ca Đồng bằng Bắc Bộ
Lúc hát mẫu bài hát: Lần 1, tôi hài hòa dùng thanh phách gõ đệm theo nhịp của bài hát, lần 2, tôi hài hòa có 1 số động tác phụ họa đơn giản thích hợp có nội dung bài Cò lả.
* Đọc lời ca
Để học sinh hiểu được nội dung ý nghĩa của bài dân ca, của từng câu từ, lời ca dân gian của 1 dân tộc, 1 vùng miền là việc làm cho siêu quan yếu, vì lúc HS hiểu được ý nghĩa nội dung bài dân ca, những em sẽ cảm thấy sắp gũi có bài hát hơn.
Trong bước đọc lời ca, sau thời điểm đọc, tôi thường cho HS giải nghĩa của 1 số ca từ (giả dụ những em biết). Sở hữu những từ HS chưa hiểu, tôi giải nghĩa và phân tách kĩ để HS 5 được những từ khó trong bài hát.
………
Mời người mua tải file tài liệu để xem thêm nội dung chi tiết
